Dâng hương lễ rằm tháng Giêng (Thượng nguyên hoặc Nguyên tiêu)
Tiết rằm tháng Giêng hay lễ Thượng Nguyên cũng có khi gọi là Tết Nguyên Tiêu được người Việt Nam tiến hành cúng lễ dâng hương vào ngày 15 tháng Giêng thường là vào buổi tối khi Trăng lên.
Với người Phật tử thì lễ dâng hương này mang ý nghĩa đặc biệt.
“Lễ Phật quanh năm, không bằng ngày rằm tháng Giêng”. Bởi rằm tháng Giêng là ngày vía của Đức Phật A Di Đà.
Văn khấn được áp dụng chung với các bài văn khấn vào tuần tiết sóc vọng (ngày mồng 1 và rằm).
Trong dịp Tết Nguyên Tiêu, dân gian thường cúng “Thần sao”. Tục lễ ấy bắt nguồn bởi lẽ như sau: Thời Tây Hán Trung Quốc, mọi người có phong tục cúng tế “Thái Ất” cúng tế từ lúc hoàng hôn cho đến khi trời sáng. Tên Thái Ất đã xuất hiện ở thời kỳ Tiên Dần, khi ấy là chỉ nguyên khí hình thành Trời Đất vạn vật. Sau đời Tần Hán “Thái Ất” có 3 cách nói một là biệt danh của thần Bắc Cực, hai là chỉ tên sao nằm ngoài cung Tử vi, ba là chỉ núi Chung Nam (Chung Nam Sơn).
Theo bản đồ sao, phân tích điều ghi chép trên đây, có thể biết: Thái Ất mà đời nhà Hán thờ chỉ sao Bắc Cực, một ngôi sao rất sáng trên bầu trời phương Bắc, một chỉ tiêu mà cổ nhân dựa vào đó để phân biệt phương hướng vào ban đêm. Ở một vị trí khác cách sao Bắc Cực không xa là sao Bắc Đẩu. Sao Bắc Đẩu xuất hiện ở những vị trí khác nhau trên bầu trời ở những thời gian khác nhau của các mùa và các đêm khác nhau. Vì thế, người xem sao Bắc Đẩu xoay quanh sao Bắc Cực. Cổ Nhân căn cứ vào “chiếc cán” của sao Bắc Đẩu chỉ lúc hoàng hôn để quyết định mùa. Cái cán ấy chỉ về Đông thì là mùa Xuân, chỉ về phía nam thì là mùa Hạ, chỉ về phía Tây là mùa Thu, chỉ về phía Bắc là mùa Đông. Điều này hoàn toàn thống nhất với việc miêu tả sao Thái Ất thay đổi theo bốn mùa (biến nhi vi tứ thời) trong sách “Lễ ký” phần “Lễ Vận”. Nhận thức này vốn là cống hiến của Tổ Tiên người Trung Hoa trong lĩnh vực thiên văn học. Nhưng ở vào thời kỳ khó có thể phân biệt được giữa khoa học và mê tín cổ nhân còn chưa thể có được những giải thích khoa học về các hiện tượng thiên nhiên với những cái hoạ, phúc của con người. Như các nhà chiêm tinh cho rằng: Một ngôi sao nào đó chi phối thuỷ hạn, một ngôi nào đó khác thì chi phối đói kém, từ đó mà tiếp tục Thần Thánh hoá các hiện tượng thiên nhiên. Ở Việt Nam xưa kia, sản xuất nông nghiệp, sức sản xuất lạc hậu, cuộc sống dựa vào thiên nhiên, thường sinh ra hoạt động mê tín sùng bái mặt trời, mặt trăng, các vì tinh tú. Đến một lúc nào đó, thì họ hết sức thành tâm cầu mông trời phù hộ cho con người thịnh thế bình an, mùa màng tươi tốt. Sau này từ ngày 15 tháng Giêng trở đi, mọi người cầu cúng thần sao “Thái Ất” suốt cả đêm đến sáng. Đây chính là kế thừa phong tục của cổ nhân sùng bái các thiên thể.
VĂN KHẤN THẦN LINH RẰM THÁNG GIÊNG
(Tết Nguyên tiêu)
Na Mô A Di Đà Phật !
Kính lạy:
- Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần
- Ngài Đông trù tư mệnh Táo Phủ thần quân
- Ngài Bản gia Thổ Địa Long mạch Tôn thần
- Các Ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Phúc đức Tôn thần
- Ngài tiền hậu địa chủ tài thần
- Các Tôn thần cai quản ở trong khu vực này
Hôm nay là ngày ....... tháng ........ năm ..........
Tín chủ con là: .........................
Ngụ tại: ......................
Thành tâm sửa biện, hương hoa lễ vật kim ngân trà quả và các thứ cúng dâng, bầy ra trước án.
Chúng con thành tâm kính mờu:
Ngài Kim niên đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần
Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương
Ngài Đông trù tư mệnh Táo Phủ Thần quân
Ngài Bản gia Thổ Địa Long mạch Tôn thần
Các ngài Ngũ Phương Ngũ Thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản ở trong khu vực này.
Cúi xin các Ngài thương xót tín chủ. Giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tám tiết vinh khang thịnh vượng, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Dãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo
VĂN KHẤN GIA TIÊN VÀO TẾT NGUYÊN TIÊU
(15/ Giêng)
Na Mô A Di Đà Phật !
Kính lạy:
- Hoàng thiên hậu Thổ chư vị Tôn thần
- Ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn Thần.
- Tổ Tiên, Hiền khảo, Hiền tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ).
Hôm nay là ngày ...............Gặp tiết ... Nguyên tiêu, tín chủ con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị Tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, mỗi niệm không quên. Do đó chúng con sắm sanh lễ vật, sửa sang hương đăng, trần thiết trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời:
Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương
Ngài Bản xứ Thần Linh Thổ Địa
Ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần.
Cúi xin giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, chư vị Hương linh Gia Tiên nội ngoại trong họ, cúi xin thương xót con cháu giáng về linh sàng, chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh, tiền chủ hậu chủ ở trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết hưởng vinh quang thịnh vượng.
Dãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo
